Třeboň – miasto łusek i ryb

Nazwa Třeboň prawdopodobnie pochodzi od słowa „tříbit” lub „třebit”, co oznacza „oczyszczać” lub „karczować”. Ludzie musieli najpierw wykarczować teren, aby mogła powstać osada.

Początkowo bagnista równina kotliny Třeboň z rozległymi lasami przecinana była przez nieliczne szlaki handlowe. Pierwsze wzmianki o osadnictwie pochodzą z XII wieku, kiedy to przy jednym z takich szlaków powstała osada lub dwór zwany Wittingau lub Vítkův Luh – od założyciela rodu, Vítka z Prčice. Dzisiejsza Třeboň leży nad unikalnym dziełem inżynierii wodnej – sztucznie wykopanym Złotym Potokiem (Zlatá stoka), w otoczeniu systemu stawów rybnych, zbudowanych przez Štěpánka Netolickiego, Jakuba Krčína z Jelčan i Mikuláša Rutarda z Malešova. Prawa miejskie Třeboň uzyskała w 1341 roku, a w latach 1376 i 1378 także przywileje miasta królewskiego i prawo do importu soli.

Rynek otaczają kamienice z renesansowymi i barokowymi szczytami, tworzące miejską strefę zabytkową. Najcenniejsze budynki to Dom Pod Białym Konikiem i Stary Ratusz, z którego wieży (31 m) rozciąga się niezapomniany widok na historyczne centrum miasta. Znajduje się tu także teatr J. K. Tyla z jedną z najstarszych zachowanych kurtyn teatralnych w Czechach. Co roku odbywa się tu znany Festiwal Filmu Animowanego ANIFILM.

Ciekawe informacje na temat budowy systemów stawów i samych budowniczych można znaleźć w pięknie odrestaurowanym domu Štěpánka Netolickiego, który oferuje również eleganckie przestrzenie wystawowe.

Rynek w Třeboň łagodnie wznosi się w stronę rozległego kompleksu zamkowego, który jest czwartym co do wielkości zamkiem w Czechach. Na renesansowej bramie z 1607 roku przy wejściu do zamku znajduje się herb Rožmberków z niedźwiedziami, głową lwa i tytułami właścicieli majątku.

Wystrój zamku przypomina przede wszystkim okres renesansu, kiedy to bracia Rožmberk – Vilém i Petr Vok – przystosowali rezydencję szlachecką do własnych potrzeb. Jedynie w detalach i zakamarkach można odnaleźć ślady oryginalnego gotyckiego zamku panów z Landštejna i Rožmberków, który spłonął w 1562 roku.

Zanim Petr Vok z Rožmberka – być może najbardziej znany członek rodu – zdecydował się sprzedać Český Krumlov z powodu długów i przenieść się do Třeboň, przewiózł do zamku wszystkie swoje zbiory artystyczne, cenną bibliotekę oraz archiwum rodowe, które jako jedyne przetrwało grabieże wojny trzydziestoletniej i stanowi dziś podstawę rozległego archiwum przechowywanego w murach zamku.

Po śmierci Petra Voka nad jego trumną w trzebońskim kościele złamano różę pięciopłatkową, a majątek przeszedł na kilka lat w ręce rodu Švamberków. Z powodu nieposłuszeństwa wobec cesarza zamek został skonfiskowany już na początku wojny trzydziestoletniej, a później źle zarządzany przez administrację cesarską. Dopiero w 1660 roku majątek i zamek trafiły do nowych właścicieli – hrabiów i późniejszych książąt Schwarzenbergów. Ponieważ Třeboň była ich pierwszym trwałym nabytkiem w Czechach, darzyli miasto i okolicę szczególnym szacunkiem. Pamięć o epoce Rožmberków była wciąż żywa – zamek nigdy nie został przekształcony w rezydencję reprezentacyjną, lecz pełnił funkcję prywatnego azylu, w którym rodzina spotykała się regularnie na święta Bożego Narodzenia w latach 1895–1922. Wyjątkowość miasta podkreśla także wybór miejsca pochówku Schwarzenbergów. Oprócz tego, że żona pierwszego czeskiego Schwarzenberga została pochowana w krypcie kościoła św. Idziego, w XIX wieku wzniesiono monumentalne neogotyckie mauzoleum z kaplicą i kryptą, w którym dziś spoczywa 26 członków rodu.