Miejsce pielgrzymkowe Svatý Kámen – Kościół Matki Bożej Śnie

Droga z Rychnova o długości 1,5 km prowadzi wśród sześciu barokowych kaplic pielgrzymkowych, które zostały odnowione w 1993 roku. Pierwotnie więcej takich kaplic stało przy różnych drogach pielgrzymkowych prowadzących do tego miejsca, lecz do dziś przetrwało ich tylko kilka.

Początki miejsca pielgrzymkowego Svatý Kámen sięgają pierwszej połowy XVI wieku. Według legendy około roku 1500 Matka Boża Śnieżna ukazała się na wielkim głazie niedaleko Rychnova małym pasterzom – otoczona niebiańską światłością i aniołami. Aniołowie mieli rzekomo rozłupać kamień na dwie części, które od tego czasu oddalają się od siebie. Gdy między nimi przejedzie wóz z sianem, ma nadejść koniec świata.

Wieści o cudownym kamieniu i objawieniu Matki Bożej doprowadziły w XVII wieku do powstania miejsca pielgrzymkowego. Miejsce to szybko zyskało popularność i licznych zwolenników, którzy ofiarowywali kościołowi liczne dary materialne i finansowe. W 1778 roku do kościoła trafiły relikwie świętej dziewicy i męczennicy Konkordii, umieszczone w ozdobnej szklanej trumnie. Zostały jednak później przeniesione do kościoła parafialnego w Bavorovie.

Miejsce pielgrzymkowe zostało założone przez klaryski z Českého Krumlova, które były właścicielkami tego terenu, w tym również Rychnova nad Malší. Przeorysza Kristina Pöperlová w 1653 roku kazała wznieść prostą kaplicę nad świętym kamieniem. Z uwagi na wzrastającą liczbę pielgrzymów, kaplica szybko okazała się zbyt mała i rozpoczęto budowę dużego barokowego kościoła pielgrzymkowego poświęconego Matce Bożej Śnieżnej. Kościół barokowy jest jednonawowy, z trójbocznym prezbiterium i wieżą w kształcie prostopadłościanu nad zachodnią fasadą. Do wschodniej strony prezbiterium przylega zakrystia na planie kwadratu. Po północnej stronie nawy znajduje się oryginalna trójboczna kaplica, w której umieszczony jest święty kamień. Na kamieniu znajduje się drewniana figura Matki Bożej z Dzieciątkiem Jezus na rękach, otoczona aniołami. Rzeźby zostały odrestaurowane w 1991 roku przez profesora Malthausera, akademickiego malarza i konserwatora z Pribramu. Wnętrze kościoła nakrywa fałszywe sklepienie kolebkowe z lunetami, na którym zachowały się fragmenty oryginalnych malowideł i sztukaterii. Barokowe wyposażenie nie zachowało się – zostało zniszczone lub rozkradzione w latach 50. XX wieku.

Do miejsca pielgrzymkowego należy również sześcioboczna kaplica z 1706 roku, zbudowana nad źródłem z leczniczą wodą. Kaplica znajduje się niedaleko zachodniej strony kościoła. Wnętrze kaplicy zdobi oryginalna kamieniarka wykonana z jasnego granitu. Oryginalne kraty wejściowe zostały skradzione w latach 70. XX wieku, obecnie zamontowane są ich repliki.

Budowa kościoła trwała aż do pierwszej połowy XVIII wieku. W jej finansowaniu brała udział księżna Maria Ernestina z Eggenberku. Równocześnie z budową kościoła powstał mały klasztor przylegający do wschodniej części świątyni. Składał się z trzech ramion krużganków, zamkniętego wirydarza i prostej, jednopiętrowej budowli mieszkalnej z celami zakonników.

Reformy cesarza Józefa II miały negatywny wpływ na losy miejsca pielgrzymkowego. W 1782 roku skasowano klasztor klarysek w Českém Krumlovie, a należący do niego kościół pielgrzymkowy na Svatým Kameni został zamknięty. Po ponownym otwarciu duszpasterstwo objęli cystersi z Vyššího Brodu. Od 1801 roku prawo patronackie nad kościołem Matki Bożej Śnieżnej na Svatým Kameni przeszło na rodzinę Schwarzenbergów, którzy przejęli majątek po zlikwidowanym klasztorze. Około 1840 roku duszpasterstwem zajęli się redemptoryści, których w 1895 roku zastąpiło zgromadzenie Braci Najświętszego Sakramentu – tzw. petrini z Czeskich Budziejowic. Redemptoryści powrócili na Svatý Kámen w 1924 roku i pełnili posługę do 1949 roku, kiedy to kościół i klasztor zostały zamknięte. Ostatnia pielgrzymka odbyła się w 1948 roku. Podczas niej funkcjonariusze bezpieki planowali aresztować kapłana odprawiającego mszę, ale został on ostrzeżony i po kazaniu uciekł przez granicę do Austrii.

Od lat 50. XX wieku kompleks kościoła i klasztoru na Svatým Kameni, łącznie z zabudowaniami gospodarczymi, był stopniowo dewastowany – najpierw przez państwowe gospodarstwa rolne, które urządziły tu magazyny i spichlerze, a następnie przez wojsko straży granicznej. Koszary zostały zlikwidowane w połowie lat 90., a budynek sprzedano Czerwonemu Krzyżowi. Kościół służył jako magazyn drutu kolczastego i ogrodzeń, a wieża jako punkt obserwacyjny. Sztukaterie, malowidła i rzeźby w kościele były używane przez żołnierzy jako tarcze strzelnicze.

Barokowe wyposażenie zostało w latach 50. rozkradzione lub zniszczone. Tylko organy przetransportowano do kościoła w Rudolfovie koło Czeskich Budziejowic. Budynki klasztorne – krużganki i budynek mieszkalny z celami – zostały zburzone w latach 70. i 80. XX wieku. Wcześniej rozebrano także zabudowania gospodarcze naprzeciwko kościoła. W latach 80. XX wieku rozważano nawet całkowitą rozbiórkę świątyni.

Rok 1989 przyniósł jednak przełom. Po otwarciu granic rozpoczęło się odrodzenie sławy maryjnego miejsca pielgrzymkowego na Svatým Kameni. Dzięki środkom finansowym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Czechosłowacji, Austrii, Niemiec oraz darom dawnych mieszkańców rozpoczęto renowację kościoła. Zakończono ją w 1993 roku i uroczyście poświęcono kościół oraz kaplicę z leczniczym źródłem.

Wcześniej, w sierpniu 1991 roku, odbyła się pierwsza nowa pielgrzymka. Podczas międzynarodowej procesji na udekorowanym wozie zaprzężonym w konie przewieziono odrestaurowaną figurę Matki Bożej, dotychczas przechowywaną w kościele św. Idziego w Dolním Dvořišti.